Sexting: Experimenteren met seksualiteit.

Seksueel misbruik kent vele vormen en elke vorm heeft een vernietigende uitwerking op het slachtoffer. Volgens onderzoek komt seksueel misbruik het meest voor onder adolescenten,[1] en naast aanranding en verkrachting kennen we met de komst van het internet ook de vormen grooming en sexting.

Grooming & Sexting

Grooming wordt door de Rijksoverheid beschreven als een vorm van bejegening van minderjarigen door volwassenen met als doel om hen te misleiden tot het verrichten van seksuele handelingen. Omdat het eerste contact zich meestal op internet afspeelt, wordt het ook wel digitaal kinderlokken genoemd.[2] Onder sexting wordt het versturen van seksueel getinte foto’s of filmpjes via social media verstaan. Er wordt in de media vaak gesproken over de ‘risico’s’ van sexting: jongeren kunnen te maken krijgen met bedreiging, chantage en afpersing,[3] wat ertoe leidt dat jongeren gedwongen seksuele handelingen moeten verrichten met of in opdracht van degene die de foto – en daarbij het pressiemiddel – in handen heeft. Op deze wijze misbruik maken van de kwetsbaarheid van een jongere, heeft uiteraard heftige consequenties.[4] De effecten van seksueel misbruik zijn algemeen bekend: nachtmerries, slaapproblemen, concentratieproblemen, herbelevingen, angst- en depressieklachten, waakzaamheid en schrikachtigheid; allen symptomen van posttraumatische stress. Ook seksuele problemen zijn geen uitzondering voor slachtoffers van seksueel misbruik, daarbij is de kans op herhaling van het misbruik groot.[5]

Victim Blaming

Het gegeven dat seksueel misbruik dusdanige heftige gevolgen heeft voor een persoon, heeft ten gevolg dat de meeste professionals zich met name richten op voorlichting en preventie voor jonge mensen, onder het motto: voorkomen is beter dan genezen. Uiteraard is dat ook zo. Een negatief bijeffect hiervan echter is victim blaming,[6] waarin jongeren zelf de verantwoordelijkheid in de schoenen geschoven krijgen voor het maken en plaatsen van de foto of het filmpje. In dit geval lijkt het dan niet per se om de foto zelf te gaan, maar om de consequenties die het plaatsen van een seksueel getinte foto met zich meebrengt. Degene die op de foto staat, los van het feit of deze persoon de foto wel of niet zelf geplaatst, doorgestuurd of zelfs gemaakt heeft, wordt hevig veroordeeld en wordt geconfronteerd met negatieve reacties zoals pesterijen en sociale uitsluiting, of zelfs met aanranding en geweld. Vervolgens krijgen slachtoffers zelf de schuld voor deze gevolgen.[7] Helaas komt dit in alle vormen van seksueel misbruik voor. Slachtoffers van seksueel misbruik rekenen zichzelf het dikwijls al aan dat zij in de desbetreffende situatie zijn beland. Reacties van anderen als “heb je wel nee gezegd” en “wat had je aan” en “je hebt zelf geposeerd met ontbloot bovenlichaam”, zorgen ervoor dat de verantwoordelijkheid van de actie en het gevolg (en daarmee het misbruik!) bij het slachtoffer zelf wordt gelegd. Landelijk coördinator van de Centra Seksueel Geweld, Iva Bicanic, schetst dat wanneer jongeren bovenop hun eigen psychische klachten en schuld- en schaamtegevoelens ook nog te maken krijgen met negatieve reacties uit hun omgeving (victim blaming), dit het herstel van het misbruik ernstig in de weg staat.[8] Terwijl het terugvallen op een voldoende steunend netwerk bij traumatische ervaringen psychische schade kan beperken en er bovendien voor kan zorgen dat er geen herhaling van het misbruik optreedt.[9] In hoeverre een steunende reactie en voldoende hulp van belang is, bleek vorig jaar toen de 14-jarige Onur uit Enschede besloot een einde aan zijn leven te maken na de berichten die hij kreeg[10] toen er een naaktfoto van hem uitlekte.[11]

Spannend, Leuk & Opwindend

Daarmee lijkt sexting een heftig onderwerp met angstaanjagende consequenties. Maar dat hoeft het niet te zijn. Sexting is voor jongeren ook een manier om vorm te geven aan je seksualiteit (promotieonderzoek Willemijn Krebekkx)[12] en daarmee is sexting ook gewoon spannend, leuk en opwindend. Het wordt pas problematisch wanneer de foto wordt doorgestuurd en jongeren te maken krijgen met negatieve reacties uit hun omgeving, of wanneer de foto als pressiemiddel wordt gebruikt en jongeren gechanteerd en gedwongen worden om seksuele handelingen te verrichten. Het idee dat je iets fout hebt gedaan waarvoor je je moet schamen, zorgt ervoor dat je machteloos staat tegenover het idee dat je daarvoor gestraft moet worden door middel van chantage, afpersing en dwang. De oplossing lijkt simpel: niet sexting zelf is het probleem, maar de manier waarop er mee omgegaan wordt. Jongeren leren over seksualiteit door te experimenteren met seksualiteit. Daarbij is seksualiteit geen vaststaand fenomeen: het is dynamisch en altijd in ontwikkeling, beïnvloed door cultuur, sociale ideeën en maatschappelijke verwachtingen.[13] Experimenteren betekent derhalve: uitproberen, erover nadenken en er met anderen over praten, maar ook fouten maken. Wanneer jongeren leren dat seksualiteit niets is om je voor te schamen en dat experimenteren mag, hoeft een seksueel ritueel zoals sexting niet uit te monden in seksueel misbruik.


Bronvermelding:

  1. De Haas, S., van Berlo, W., Bakker, F., & Vanwesenbeeck, I. (2012). Prevalence and characteristics of sexual violence in the Netherlands, the risk of revictimization and pregnancy: Results from a national population survey. Violence and Victims, 27, 592-608
  2. Rijksoverheid
  3. Bicanic, I. & Alisic, E. Kind Adolesc Prakt (2017) 16: 47. https://doi.org/10.1007/s12454-017-0036-4
  4. Metronieuws
  5. Bicanic e.a., Het psychologisch, neurobiologisch en seksueel functioneren van adolescente slachtoffers van een eerste verkrachting. TvS (2016) 40-1 28-33
  6. Centrum Seksueel Geweld
  7. Metro nieuws
  8. Metro nieuws
  9. Reformatorisch Dagblad
  10. RTL Nieuws
  11. AD
  12. Trouw
  13. Trouw