Tikt je biologische klok oorverdovend, maar ben je nog niet toe aan kinderen? Dan is de trend om je eicellen te laten invriezen misschien wel een goed idee. Laat die prins of 
prinses op het witte paard nog maar even maar zitten. Uitgesteld moederschap kan met social freezing.
Op de weg naar het verwezenlijken van wensen, dromen en doelen, komen veel vrouwen erachter dat het niet altijd eenvoudig is deze waar te maken. Juist omdat niet alles te plannen valt. Opleiding, carrière, de juiste man of vrouw tegenkomen, een gezin stichten, wellicht zelfs zonder partner… het loopt niet altijd zoals gepland. Als dan ook nog de biologische klok mee gaat spelen, kan het des te complexer worden.
De gemiddelde leeftijd waarop Nederlandse vrouwen hun eerste kind krijgen ligt rond de 30 jaar. Bij hoog opgeleide vrouwen ligt deze leeftijd zelfs hoger, terwijl de kans op een spontane zwangerschap juist alsmaar afneemt. Mede daarom kiezen steeds meer vrouwen die op dit moment (nog) geen gezin willen stichten, ervoor hun eicellen in te laten vriezen. Met behulp van hormonen worden meerdere ei-blaasjes gevormd die middels een punctie leeg worden gehaald. De hierbij gewonnen eicellen kunnen dan voor gebruik op een later moment worden ingevroren. Dit wordt ook wel ‘social freezing’ genoemd. Door het invriezen van de eigen eicellen op een leeftijd die zich daarvoor leent, neemt de kans toe dat de kinderwens – zelfs naarmate men ouder wordt – ook werkelijkheid wordt. En dat opent weer nieuwe perspectieven voor het invullen van je persoonlijke leven, zonder dat de biologische klok luider begint te tikken.
Voorraad en kwaliteit
Natuurlijk zijn er individuele verschillen, maar de kans om spontaan zwanger te worden, neemt vanaf je dertigste levensjaar af. Dit wordt veroorzaakt door de voortdurende afname van de eicelvoorraad, en het verouderen van de nog aanwezige eicellen. De man maakt voortdurend nieuwe zaadcellen aan; bij de vrouw is dit niet het geval. De eicelvoorraad is namelijk al bij de geboorte vastgelegd (ca. 1,5 miljoen eicellen) en neemt tot aan de puberteit al af tot ca. 400.000. Tijdens de menstruele cyclus verlies je maandelijks ongeveer 1.000 eicellen door natuurlijk verval. Echt goed vruchtbaar ben je als vrouw eigenlijk maar tot je dertigste levensjaar. Daarna neemt de voorraad en kwaliteit af, om vanaf het vijfendertigste levensjaar nog sneller af te nemen. Daarmee wordt het dan ook steeds minder waarschijnlijk dat het bij een eisprong tot een bevruchting komt. Bovendien stijgt met het toenemen van de leeftijd ook de kans op miskramen en aangeboren afwijkingen. Door het invriezen van de eigen eicellen op relatief jonge leeftijd, wordt het verouderingsproces van de eicellen gestopt. Hierdoor behoud je de vruchtbaarheid ook op lange termijn.
Niet nieuw
Het invriezen van lichaamsmateriaal (‘cryo conservering’) is niet nieuw in de medische wereld. Dat geldt ook voor het invriezen van eicellen. Sinds tientallen jaren wordt deze procedure aangeboden aan bijvoorbeeld jonge patiënten die lijden aan kanker, en die ondanks bestraling en chemotherapie later toch moeder willen worden van genetisch eigen kinderen. Maar ook in het kader van behoud van de vruchtbaarheid bij gezonde vrouwen kan dit proces worden toegepast. In de Verenigde Staten wordt het al jaren toegepast en daar zijn zelfs werkgevers die dit als secundaire arbeidsvoorwaarde bieden om jonge talenten (langer) aan zich te kunnen binden.
Freeze!
Eicellen kunnen in milliseconden in vloeibare stikstof bij -196 °C worden ingevroren. Dit wordt ook wel ‘vitrificatie’ genoemd. De gevitrificeerde eicellen kunnen dan langdurig worden bewaard. Helaas overleven niet alle eicellen deze procedure, maar meer dan negentig procent komt ongeschonden uit het ontdooiproces, en zestig tot zeventig procent van de eicellen kunnen worden bevrucht. Natuurlijk geldt: hoe jonger, hoe beter. Stel: op een leeftijd van bijvoorbeeld 25 jaar worden 15 eicellen ingevroren. Nadat de eicellen worden ontdooid, bevrucht en als in de maanden daarna iedere keer een embryo wordt teruggezet in de baarmoeder, is de kans op zwangerschap ongeveer zestig tot tachtig procent. De leeftijd waarop deze embryo’s worden teruggezet doet dan in principe niet meer ter zake, alhoewel gezegd moet worden dat gynaecologen zeer terughoudend zijn als het gaat om vrouwen van boven de 50 jaar. Let wel: de kans op zwangerschap is natuurlijk ook afhankelijk van andere factoren, zoals de zaadkwaliteit van de man.
Uitgeput
Veel vrouwen voelen zich eind dertig, begin veertig nog fit en vitaal. Het dragen van een kind is lichamelijk doorgaans geen probleem. Natuurlijk hopen veel dames ook dan nog op een spontane zwangerschap. Echter, de eicelvoorraad is rond die leeftijd bijna uitgeput en het gevolg is dat de kans op een spontane zwangerschap inmiddels (zeer) laag is. Door het invriezen van eicellen op relatief jonge leeftijd, wordt de vruchtbaarheid in stand gehouden, ongeacht de leeftijd van de vrouw.
Plan B
Onomstreden is de methode niet, maar dit heeft vooral betrekking op het innovatieve karakter ervan en niet op eventuele risico’s. De scepsis is in die zin niet anders dan die tijdens de ontwikkeling van de anticonceptiepil, IVF, ICSI en andere vruchtbaarheidsbehandelingen. In Duitsland zullen in het jaar 2020 naar schatting ongeveer 10.000 vrouwen gebruik maken van ‘social freezing’. Over hoeveel vrouwen dit in Nederland zullen zijn, valt vooralsnog weinig te zeggen. Vrouwen die gebruik maken van deze nieuwe mogelijkheid, hopen ongetwijfeld nog steeds, bijtijds en spontaan moeder te worden. Maar zelfs als de spreekwoordelijke prins (of prinses) op het witte paard niet verschijnt, of als het zadel leeg blijft, kan het een prettige gedachte zijn om nog een plan B achter de hand te hebben!
Drs. Willem-Jan S.S. Cuypers is
gynaecoloog en arts-seksuoloog NVVS/FECSM.
Eicellen invriezen in de praktijk: hoe werkt het?
- Allereerst vindt een kennismakingsgesprek met een gynaecoloog plaats. Na dit gesprek volgt doorgaans een bloedonderzoek en (inwendige) echo van de baarmoeder en eierstokken.
- Het doel is om tien tot twintig eicellen in te vriezen en om dit te laten slagen dienen zeven tot twaalf dagen lang hormonen te worden toegediend. Na een prikinstructie kan de vrouw deze zichzelf thuis toedienen.
- Om het juiste moment van het afnemen van de eicellen te bepalen, wordt twee tot drie maal een echo tussendoor gemaakt om het aantal en de grootte van de ei-blaasjes vast te stellen. Soms vindt ook nog een hormoonbepaling in het bloed plaats. In lijn met Europese wet- en regelgeving is ook een infectiescreening (HIV, hepatitis B en hepatitis C) middels een bloedonderzoek noodzakelijk.
- Tussen de tiende en veertiende dag van de cyclus wordt met een aanvullende hormooninjectie de eisprong opgewekt. 34-36 uur na het toedienen van deze injectie worden de eicellen met een punctie (desgewenst onder narcose) uit de eierstokken gehaald. Dit alles verloopt poliklinisch en duurt ongeveer 10 tot 15 minuten. Na afname worden de eicellen microscopisch onderzocht en de geschikte eicellen (dus meestal niet alle eicellen) worden bij -196 °C razendsnel ingevroren en bewaard.
- Indien later in het leven de wens bestaat de eicellen te gebruiken, wordt een deel ontdooid en bevrucht (middels ICSI of IVF). In een desgewenst natuurlijke cyclus kan dan een embryo terug worden gezet in de baarmoeder. Bevruchte eicellen of embryo’s die niet worden gebruikt, kunnen overigens weer in worden gevroren voor een volgende cyclus of volgende zwangerschap.
